Không phải ngẫu nhiên, ngọc bích, với nguồn sức mạnh dồi dào và những câu chuyện bí ẩn, được gọi là “Đá của Thiên Đường”.
Ngọc bích đã được trân quý ở Trung Quốc từ hàng thiên niên kỷ, không chỉ vì đây là loại đá quý hiếm, được coi là quý giá hơn cả vàng và kim cương, mà còn vì nó là biểu tượng của sự giàu sang và được cho là sở hữu năng lực hộ mệnh mạnh mẽ. Ngày nay, Đá của Thiên Đường đang dần khẳng định vị thế trong ngành trang sức phương Tây.
“Ngọc bích” là thuật ngữ chung để chỉ hai khoáng vật khác nhau: jadeite và nephrite. Đây là hai trong số những khoáng vật cứng và bền nhất trên Trái Đất. Khoảng 5.000 năm trước, nephrite - loại phổ biến và có độ đục cao hơn - đã được sử dụng để chế tạo công cụ, vũ khí, đồ vật nghi lễ và trang sức mai táng. Trong khi đó, jadeite, loại đá quý hiếm hơn và có độ trong mờ rực rỡ, chỉ mới xuất hiện ở Trung Quốc vào thế kỷ 18, được khai thác từ các mỏ đá tại Miến Điện (nay là Myanmar). Mãi đến năm 1863, jadeite mới được công nhận là một khoáng vật độc lập. Những viên jadeite đẹp nhất với sắc xanh lục mê hoặc đã từng là độc quyền của hoàng đế và triều đình, tạo nên danh xưng “ngọc bích jadeite đế vương” (imperial jadeite).
Mát lạnh khi chạm vào, đôi khi mang đặc tính điện từ và phát ra âm thanh du dương khi gõ nhẹ, ngọc bích được cho là ngập tràn sức mạnh tâm linh. Được xem như sợi dây liên kết giữa trời và đất, loại đá này từng được tin rằng có khả năng xoa dịu con đường sang thế giới bên kia, đồng thời tượng trưng cho những đức hạnh Nho giáo như trí tuệ, công bằng, lòng nhân từ, sự thuần khiết và khiêm tốn. Ngày nay, jadeite vẫn được tin rằng mang lại may mắn và thịnh vượng.
“Chúng tôi muốn tạo nên sự đổi mới trong ngành công nghiệp ngọc bích jadeite” - John Rigas, Chủ tịch Asprey
Gần đây, thương hiệu Asprey (London, Anh Quốc) đã ra mắt một bộ sưu tập trang sức và đồ vật làm từ ngọc bích jadeite đế vương (imperial jadeite) - một quyết định có phần bất ngờ đối với một thương hiệu vốn dĩ rất đậm chất Anh quốc. Tuy nhiên, như chủ tịch John Rigas giải thích, Asprey đã từng bán các món đồ trang sức ngọc bích thời thượng vào cuối những năm 1920 và 1930, khi các trào lưu đến từ phương Đông đang làm mưa làm gió. Đây cũng là thời điểm các nhà xã hội thượng lưu phương Tây khao khát sở hữu trang sức và đồ vật bằng ngọc bích - ví dụ như chiếc vòng cổ ngọc bích nổi tiếng của Barbara Hutton với khóa đính ruby và kim cương, được Cartier chế tác năm 1933 và bán với giá 27,44 triệu USD tại Sotheby’s Hồng Kông năm 2014.
“Ngọc bích có ý nghĩa lịch sử và văn hóa to lớn”, Rigas nói, đồng thời nhận định jadeite sẽ trở thành vật phẩm không thể thiếu đối với các nhà sưu tầm, những người vốn đã sở hữu kim cương màu hoặc ngọc trai tự nhiên. “Khách hàng của chúng tôi luôn tìm kiếm những món xa xỉ mà họ không thể tìm thấy ở nơi khác.”
Cùng đội ngũ của mình tại London, Rigas đã dành nhiều năm nghiên cứu chủ đề này. Chỉ đến khi có cơ hội sở hữu một kho dự trữ ngọc bích jadeite đế vương và được bảo quản rất cẩn thận trong bộ sưu tập tư nhân, ông mới có thể bắt tay vào việc chế tác. (Nguồn cung cấp ngọc bích jadeite đế vương mới rất khó tìm do tình hình chính trị và địa chất tại Myanmar.)
Ảnh trái: Hoa tai Chopard hoa oải hương ngọc bích jadeite, kim cương trắng và vàng, hồng ngọc, ngọc lục bảo, opal, tsavorite và đá sapphire xanh-và-hồng thuộc bộ sưu tập Red Carpet (thảm đỏ).
Ảnh phải: Dây chuyền ngọc nephrite và vàng của hãng Ming Jewellry
Ảnh trái: Trang sức ngọc bích jadeite với sự kết hợp của vàng trắng, kim cương và ngọc lục bảo của hãng Boghossian
Ảnh phải: Trâm cài với sự kết của ngọc nephrite đen điêu khắc vàng trắng, kim cương và rubellite của hãng Cartier
Những viên jadeite thô của Asprey được các nghệ nhân tài ba ở Trung Quốc chế tác và sau đó được chế tác thành trang sức tại xưởng của Asprey ở London, bao gồm: những chuỗi hạt cổ đeo tay mềm mại; mặt dây chuyền hình tròn làm từ jadeite tím, biểu tượng của thiên đường và sự vĩnh cửu; và vòng cổ, vòng tay làm từ jadeite đỏ rực cực kỳ hiếm gặp.
Thúc đẩy một tiêu chuẩn mới cho ngọc bích
Rigas đang theo đuổi sứ mệnh đưa ngọc bích jadeite trở thành một tài nguyên quý hiếm và giàu giá trị lịch sử dành cho các nhà sưu tầm trên toàn cầu. Để mang lại tính minh bạch cho một thị trường vốn nổi tiếng là khá hỗn độn và tiêu chuẩn hóa quy trình đánh giá, Asprey đã hợp tác với khoa Khoa học Trái Đất của Đại học Oxford, sử dụng các thiết bị tiên tiến nhất để thiết lập hệ thống chứng nhận chuyên môn riêng của thương hiệu. Mỗi món trang sức ngọc bích jadeite đều đi kèm với giấy chứng nhận toàn diện, xác định và mô tả chi tiết về loại đá.
Rigas chia sẻ: “Chúng tôi muốn thiết lập một tiêu chuẩn mới, có nguồn gốc từ phương Tây dành cho ngọc bích jadeite, với trình độ chuyên môn nâng cao nhằm mang lại sự an tâm và tin tưởng cho khách hàng. Chúng tôi đang cố gắng làm thay đổi cả một ngành công nghiệp.”
Sự góp mặt của các thương hiệu phương Tây
Các thương hiệu và nhà chế tác châu Âu đang góp phần thúc đẩy hành trình của ngọc bích. Boghossian, nhà kim hoàn có trụ sở tại Geneva nổi tiếng với kỹ nghệ chế tác đá quý màu và mang trong mình lịch sử giao thương dọc theo Con đường Tơ lụa từ Trung Quốc, đã tạo ra một chiếc vòng cổ ngọc bích jadeite lấy cảm hứng từ phong cách của các quan chức cấp cao triều đại Nhà Thanh. Với tính xác thực lịch sử, chiếc vòng cổ được tạo nên từ bảy hạt ngọc bích jadeite kết nối với nhau bằng các chi tiết hình hồ lô chạm khắc từ jadeite, liên kết tinh xảo với kim cương và ngọc lục bảo.
Tại Chopard, giám đốc sáng tạo Caroline Scheufele cũng đã đưa ngọc bích vào bảng màu thiết kế của mình thông qua những đôi hoa tai ấn tượng, kết hợp loại đá quý này với titanium để làm nổi bật độ trong mờ, nằm trong bộ sưu tập trang sức cao cấp của thương hiệu. Scheufele giải thích: “Đây là sự tương phản đầy thú vị giữa một loại đá cổ xưa, truyền thống và một chất liệu hiện đại, tối tân.” Cô cũng chia sẻ: “Loại đá này mang lại nhiều cơ hội sáng tạo về phong cách và màu sắc. Ngọc bích xanh lục tượng trưng cho trí tuệ và hòa bình, ngọc bích trắng đại diện cho sự thuần khiết và thanh thản, ngọc bích xanh lam biểu thị lòng trung thành và sự thật, còn ngọc bích đen gắn liền với sức mạnh và quyền lực.”
Ảnh trái: Hoa tai của Sean Gilson làm từ jadeite trắng, vàng trắng, kim cương cắt kiểu Old European, đá moonstone và bạc sterling.
Ảnh phải: Mặt dây chuyền/ cài áo và vòng cổ của Carnet được chế tác từ jade hình quả bầu tím-xanh, bạch kim, kim cương, ngọc lục bảo và sapphire tím.
Trong bộ sưu tập trang sức cao cấp mới nhất của Cartier, mang tên Le Voyage Recommencé, biểu tượng báo đốm huyền thoại và quen thuộc của hãng đã được tái hiện đầy nghệ thuật bằng ngọc bích đen nephrite điêu khắc, tạo thành một chiếc trâm cài, gắn trên nền vàng trắng, tô điểm bằng một viên hồng ngọc rubellite hình giọt nước và đôi mắt kim cương lấp lánh.
Hãng trang sức Anh Quốc nổi tiếng Moussaieff cũng có một lịch sử lâu đời trong việc giao thương với phương Đông, và chính Alisa Moussaieff (giám đốc điều hành của thương hiệu) cũng thường xuyên đeo chuỗi hạt ngọc bích jadeite. Trên một chiếc vòng tay, các viên jadeite với kiểu cắt cabochon xuất sắc được đính xen kẽ với kim cương cắt kiểu cổ điển. Trong một phong cách truyền thống hơn, Moussaieff cũng giới thiệu một bộ sưu tập gồm ba chiếc vòng jadeite dành cho trẻ em vô cùng hiếm. Bà mô tả chất liệu ngọc cao cấp mà mình sử dụng là “fei cui” (phỉ thúy) – tên tiếng Trung chỉ loài chim có màu sắc rực rỡ, thường được dùng để chỉ loại ngọc bích jadeite hoàng gia.
Trong khi đó, các nhà thiết kế trang sức cá nhân đang khám phá những khả năng sáng tạo đầy mới mẻ của loại ngọc này. Tại hãng trang sức Hong Kong Carnet, Michelle Ong (Nhà Sáng lập kiêm Giám đốc Sáng tạo) đã kết hợp chiếc vòng ngọc bích jadeite với các vòng xoắn ba và hoa văn uốn lượn mang phong cách nước Pháp thế kỷ 18. Một mặt dây/ trâm cài áo hình quả bầu làm từ ngọc bích jadeite màu tím và xanh lá được đính với các loại đá màu theo phong cách dégradé của châu Âu. Anna Hu, nhà thiết kế người Đài Loan, đã tỏ lòng tri ân với cội nguồn của mình bằng cách sáng tạo với các bảng màu bắt mắt, như chiếc nhẫn Celestial Lotus với tâm hoa là viên ngọc bích jadeite hoàng gia kiểu cắt cabochon, bao quanh bởi cánh hoa lấp lánh kim cương vàng và kim cương trắng, cùng dải đai gắn kim cương và ngọc tsavorite.
Tại London, nhà thiết kế trang sức Ming, người lớn lên ở Hong Kong, kết hợp các mắt ngọc nephrite được chạm khắc mịn màng vào chuỗi dây chuyền vàng thủ công. Còn tại Mỹ, bậc thầy thợ kim hoàn Sean Gilson tạo ra những đôi hoa tai mang tính nghệ thuật cao, với các họa tiết chạm khắc từ ngọc bích jadeite màu trắng hoặc cam, kết hợp với các loại đá quý đầy màu sắc.
Như lời bậc thầy chạm khắc Wallace Chan chia sẻ: “Bản thân viên đá đã rất cuốn hút, nhưng chính những câu chuyện đi kèm mới tạo nên bản sắc và sự kỳ diệu của nó. Dù là hình chuồn chuồn, quả đậu hay rồng, một món trang sức ngọc bích jadeite không bao giờ chỉ là đồ trang trí đơn thuần. Mỗi viên ngọc bích ngọc bích jadeite đều có số mệnh riêng của mình, và phải cần đến nhiều năm kinh nghiệm của một nghệ nhân tài hoa để giải mã bí ẩn đó – để biết liệu nó có được định hình thành cabochon, tác phẩm điêu khắc, mặt dây hay một thứ gì khác hoàn toàn.”
Theo Vivienne Becker - Financial Times