Sự thật ít người biết về kim cương và ngọc lục bảo: đâu mới là loại đá hiếm hơn?
- Lam Lieu
- 9 thg 4
- 5 phút đọc
Các loại đá quý như kim cương, ngọc lục bảo, và ngọc bích từ lâu đã chiếm trọn trái tim của những người yêu thích vẻ đẹp tự nhiên. Trong đó, kim cương lấp lánh và ngọc lục bảo rực rỡ luôn là biểu tượng của sự giàu sang, quyền lực, được săn đón bởi vẻ đẹp độc đáo. Nhưng khi bàn đến độ hiếm, câu hỏi đặt ra là: kim cương hay ngọc lục bảo mới thực sự là loại đá quý hiếm hơn? Để trả lời, chúng ta không chỉ dựa vào số lượng khai thác mà còn phải xem xét các quá trình địa chất đặc biệt tạo nên chúng.
Số lượng mỏ và sự phân bố của kim cương và ngọc lục bảo
Theo nghiên cứu năm 2019 trên tạp chí Minerals, thế giới hiện chỉ ghi nhận 49 mỏ ngọc lục bảo. Trong khi đó, bài báo năm 2022 trên Mineralogy & Geochemical Reviews cho biết có khoảng 1.000 thành tạo đá chứa kim cương, nhưng chỉ 82 mỏ đang hoạt động. Dù thoạt nhìn kim cương dường như phổ biến hơn ngọc lục bảo, việc so sánh hai loại đá quý này không đơn giản. Sự chênh lệch lớn trong quy mô khai thác và ngành công nghiệp liên quan khiến vấn đề trở nên phức tạp.
Ngành công nghiệp kim cương phát triển mạnh mẽ, được tổ chức chặt chẽ với các tập đoàn lớn chi phối khai thác, kinh doanh và định giá. Theo Bộ Tài nguyên Thiên nhiên Canada, mỗi năm thế giới sản xuất 100-150 triệu carat kim cương, tương đương 20-30 tấn. Ngược lại, sản lượng ngọc lục bảo chỉ đạt 6-9 tấn mỗi năm, theo dữ liệu năm 2015 từ các nước như Colombia, Zambia, Ethiopia, Madagascar và Brazil, do công ty Gemfields (Anh) thống kê. Điều này cho thấy ngọc lục bảo hiếm hơn về mặt sản lượng so với kim cương.
Quá trình hình thành địa chất đặc biệt tạo nên đá quý
Không chỉ dựa vào số lượng, sự khác biệt giữa kim cương và ngọc lục bảo còn nằm ở quá trình hình thành địa chất độc đáo. Kim cương được tạo ra sâu trong lớp phủ Trái Đất, ở độ sâu 150-200 km, nơi áp suất và nhiệt độ cực cao biến carbon thành tinh thể. Theo Gems & Gemology (2018), kim cương là một trong những đá quý có nguồn gốc sâu nhất hành tinh.
Tuy nhiên, để kim cương xuất hiện trên bề mặt và được khai thác, cần có sự kiện địa chất hiếm gặp: vụ phun trào núi lửa kimberlite. Những vụ phun trào này đưa magma từ độ sâu 170-300 km lên bề mặt, mang theo kim cương. Nhưng không phải vụ phun trào nào cũng chứa kim cương, khiến việc khai thác loại đá quý này phụ thuộc nhiều vào may mắn.
Ngược lại, ngọc lục bảo có quá trình hình thành phức tạp hơn nhiều. Theo Evan Smith từ Viện Đá quý Hoa Kỳ, ngọc lục bảo là biến thể màu xanh của khoáng vật beryl, với màu sắc đặc trưng nhờ crom và vanadi. Các nguyên tố này tập trung ở lớp vỏ lục địa, trong khi beryl lại hình thành từ đá lửa sâu hơn. Để tạo ra một viên ngọc lục bảo, cần sự kết hợp giữa các môi trường địa chất khác nhau, bao gồm đá chứa beryl và đá trầm tích như đá vôi hoặc đá phiến.
Chuyên gia Chris Tucker từ Bảo tàng Khoa học Tự nhiên Bắc Carolina giải thích: “Cần hai yếu tố địa chất gặp nhau và phản ứng đúng cách để tạo thành ngọc lục bảo”. Quá trình này đòi hỏi hoạt động kiến tạo mạnh mẽ, thường ở các vùng núi nơi các mảng kiến tạo va chạm, làm tăng thêm độ hiếm của loại đá quý này.
Việc khai thác kim cương và ngọc lục bảo khác nhau ra sao?
Khai thác kim cương thường diễn ra trên quy mô lớn nhờ sự phân bố đồng đều trong các thành tạo kimberlite. Các mỏ kim cương được đào sâu, sử dụng kỹ thuật nổ mìn và xử lý hàng loạt để thu hồi đá quý. Trong khi đó, ngọc lục bảo lại nằm rải rác trong các khu vực địa chất phức tạp, buộc phải khai thác thủ công với quy mô nhỏ hơn, đòi hỏi sự tỉ mỉ cao.
Theo Gemfields, việc theo dõi sản lượng ngọc lục bảo và các loại đá quý khác ngoài kim cương gặp nhiều khó khăn. Các mỏ ngọc lục bảo phân bố rộng khắp toàn cầu, chủ yếu do các công ty nhỏ khai thác mà không có hệ thống báo cáo chặt chẽ như ngành kim cương. Vì vậy, thông tin về lượng ngọc lục bảo khai thác thường thiếu chính xác và khó kiểm soát.
Giá trị và sự hiếm có của ngọc lục bảo so với kim cương
Dù cả kim cương và ngọc lục bảo đều hình thành từ các quá trình địa chất đặc biệt, ngọc lục bảo được đánh giá hiếm hơn về khả năng tiếp cận của con người. Kim cương có hệ thống khai thác và thương mại phát triển, trong khi ngọc lục bảo đòi hỏi điều kiện đặc biệt, khó khai thác và phân bố không đồng đều.
Kim cương từ lâu là biểu tượng của sự sang trọng và tình yêu, nhưng ngọc lục bảo lại mê hoặc người yêu đá quý bởi màu xanh quyến rũ và độ hiếm thực sự. Giá trị của hai loại đá quý này không chỉ nằm ở quá trình hình thành mà còn phụ thuộc vào thị trường và văn hóa tiêu dùng.
Xét về số lượng mỏ, quy mô khai thác hay quá trình địa chất, ngọc lục bảo vượt trội hơn kim cương về độ hiếm. Dù cả hai đều là những đá quý tuyệt đẹp, ngọc lục bảo đòi hỏi nhiều yếu tố phức tạp hơn để hình thành, khiến nó khó khai thác và ít phổ biến hơn kim cương. Chính sự hiếm có này đã khiến ngọc lục bảo trở thành một trong những loại đá quý được khao khát và đánh giá cao nhất trong thế giới đá quý.
Đức Khương - Thanh Niên Việt - Lucky Qi biên tập