Ngọc luôn là biểu tượng của sự cao quý và vĩnh cửu trong nhiều nền văn hóa, đặc biệt là với văn hóa Á Đông. Tuy nhiên, trên thị trường hiện nay, ngọc có rất nhiều loại và tên gọi khác nhau: từ ngọc bích jadeite, ngọc bích nephrite, đến ngọc phỉ thúy, ngọc cẩm thạch,… khiến người mua, đặc biệt là những người mới bước chân vào thế giới ngọc, khó khăn trong việc phân biệt và định giá. Trong bài viết này, chúng ta sẽ đi sâu vào cách phân biệt các loại ngọc, đặc điểm, giá trị của từng loại, và từ đó có quyết định đầu tư đúng đắn, chuẩn xác.
Con người cổ đại đã bắt đầu mê mẩn ngọc thạch từ hơn 7000 năm về trước. Thời điểm ấy, trình độ khoa học kỹ thuật và các loại máy móc còn chưa tiên tiến để giúp con người hiểu hơn về ngọc, nên các loại ngọc thạch được gọi chung là cẩm thạch (jade).
Đến năm 1863, nhà khoa học người Pháp Alexis Damour mới phát hiện ra, thực chất có hai loại ngọc cẩm thạch khác nhau là: ngọc bích Jadeite (gọi tắt là “ngọc bích”, tên tiếng Anh là Jadeite Jade) và đá cẩm thạch (Nephrite Jade).
Về tên khoa học tiếng Anh, khái niệm này được thống nhất, rằng trong ngọc Jade có hai loại chính là Jadeite Jade và Nephrite Jade. Tuy nhiên, về cách gọi tên tiếng Việt, vẫn chưa có quy chuẩn thống nhất trong cách gọi tên. Đôi lúc, Jadeite Jade cũng được gọi là “cẩm thạch”, và Nephrite Jade cũng được gọi là “ngọc bích”.
Theo cách gọi của người Việt Nam, “ngọc cẩm thạch” còn là thuật ngữ phổ biến để chỉ chung cả Jadeite và Nephrite. Và trong bài viết này, chúng ta tạm thống nhất tên gọi ngọc jadeite là “ngọc bích jadeite” hay “ngọc bích”, còn ngọc nephrite là “ngọc nephrite”.
Và bây giờ, hãy cùng Lucky Qi đi sâu vào tìm hiểu đặc điểm khác nhau của từng loại ngọc.
Ngọc nephrite (Ngọc bích truyền thống)
Nephrite là một loại silicate canxi và magiê thuộc nhóm amphibole. Với cấu trúc dày đặc cùng đặc tính dẻo, nephrite khó vỡ hơn so với jadeite, mặc dù độ cứng của nó thấp hơn một chút, đạt 6.5 trên thang Mohs.
Đây là loại đá quý của Trung Quốc cổ đại, nơi nephrite từ các mỏ ở khu vực Trung Á thuộc Trung Quốc (hiện nay là tỉnh Tân Cương) được mang về đại lục để chế tác từ ít nhất thiên niên kỷ thứ 7 trước Công nguyên. Nephrite có các sắc thái từ nhạt của xanh lục, vàng, xám và thậm chí là nâu nhạt, nhưng dạng trắng kem – được gọi là ngọc “mỡ cừu” (mutton fat jade) ở Trung Quốc – được giới quý tộc và học giả thời đó đặc biệt yêu thích.
Do nephrite có dải màu sắc phong phú, nên các tác phẩm từ Trung Quốc cổ đại thường có màu loang lổ, thay vì chỉ mang một màu đồng nhất. Để đạt được màu trắng như phấn hoặc giống ngà voi, nephrite cần được nung ở nhiệt độ cực cao khoảng 1.025 độ C, tạo ra loại ngọc gọi là “ngọc xương gà” (chicken bone jade).
Các mỏ nephrite có thể được tìm thấy ở Trung Quốc, Myanmar, New Zealand, Úc, Brazil, Canada, Zimbabwe, Nga và Mỹ.
Đặc điểm nổi bật:
Cấu trúc: Nephrite có cấu trúc dạng sợi, khiến nó bền và khó vỡ hơn Jadeite. Độ cứng từ 6.0 - 6.5 trên thang Mohs.
Màu sắc: Thường có màu xanh lá cây nhạt, xanh rêu, hoặc trắng sữa (còn gọi là Bạch Ngọc).
Nguồn gốc: Phổ biến ở Canada, New Zealand, Nga, và Trung Quốc.
Lịch sử: Là loại ngọc được ưa chuộng từ thời cổ đại, đặc biệt tại Trung Hoa và các nước Đông Á.
Giá trị thương mại:
Giá trị của ngọc nephrite thấp hơn ngọc bích jadeite. Và mặc dù không quý hiếm bằng jadeite, nhưng ngọc nephrite vẫn có giá trị cao nếu có màu sắc và độ trong tốt.
Ứng dụng: Thường dùng trong chế tác các bức tượng lớn, vật phẩm phong thủy, đồ trang trí nội thất, đồ dùng và trang sức.
Ngọc bích jadeite:
Jadeite là một loại silicate nhôm và natri từ nhóm pyroxene. Nhờ thành phần hóa học và cấu trúc tinh thể, jadeite có độ trong suốt và độ sáng cao hơn nephrite. Jadeite cũng cứng hơn, đạt mức 7 trên thang độ cứng Mohs.
Mặc dù thường được nhận diện qua màu xanh lục ngọc bích, ngọc bích jadeite thiên nhiên cũng xuất hiện với các màu khác như đen, trắng, đỏ, hồng, cam, tím và xanh dương, nhưng với số lượng hiếm hơn nhiều.
Ngọc bích jadeite được du nhập vào Trung Quốc từ Myanmar (khi đó là Miến Điện) vào năm 1784 và trở nên phổ biến trong triều đại nhà Thanh thế kỷ 19. Vào thời điểm đó, Từ Hi Thái Hậu đã bị mê hoặc bởi loại đá này, khiến các quan chức và giới thượng lưu đua nhau sở hữu nó. Jadeite hiện nay hiếm hơn và giá trị hơn nephrite. Khi jadeite bị nung nóng, nó trở nên bóng giống thủy tinh và có thể bị biến dạng.
Mỏ jadeite lớn và có chất lượng cao nhất thế giới hiện nay nằm ở Myanmar,. Ngoài ra, loại ngọc này cũng có thể tìm thấy ở các nước như Nga, Canada và Nhật Bản và Guatemala, nhưng với số lượng ít hơn.
Đặc điểm nổi bật:
Cấu trúc: Ngọc Jadeite có cấu trúc tinh thể dạng hạt rất nhỏ, tạo nên độ bóng sáng và độ cứng cao (6.5 - 7.0 trên thang Mohs).
Màu sắc: Chủ yếu là xanh lục, nhưng cũng có màu tím (lavender), trắng, vàng, và đỏ.
Nguồn gốc: Xuất hiện chủ yếu tại Myanmar, và một số ít mỏ ở Guatemala và Nhật Bản.
Giá trị thương mại: Jadeite chất lượng cao (loại Imperial) có giá rất cao, đặc biệt nếu đạt được màu xanh “Imperial Green” đồng nhất.
Đánh giá giá trị:
Độ trong suốt: Càng trong suốt, giá trị càng cao.
Màu sắc: Xanh lục đậm và đều màu luôn được săn đón nhiều nhất.
Xử lý: Hãy kiểm tra xem ngọc có bị xử lý hóa học (như phủ polymer) hay không.
Ngọc phỉ thúy
Ngọc phỉ thúy (“fei cui”) thực chất là một loại ngọc jadeite có phẩm chất cao nhất, và được người Trung Hoa đặt tên riêng để chỉ các loại ngọc có màu sắc đặc biệt.
Ngọc phỉ thúy được xem là tinh túy cao nhất của ngọc bích jadeite. Điều này đồng nghĩa rằng, trong khối lượng khổng lồ cẩm thạch được khai thác, chỉ một phần rất nhỏ được tìm thấy là ngọc phỉ thúy – quý hiếm và đầy giá trị.
Ngọc phỉ thúy không chỉ giới hạn ở sắc xanh, mà còn hiện diện với các màu vàng, tím, đen, đỏ, và trắng. Tên gọi “phỉ thúy” bắt nguồn từ hai gam màu đặc trưng của loại ngọc này: sắc đỏ được gọi là “phỉ” và sắc xanh được gọi là “thúy.” Mặc dù nguồn gốc của tên gọi này vẫn còn là đề tài tranh luận trong giới chuyên gia, song khi nhắc đến ngọc phỉ thúy, hình ảnh một loại ngọc quý hiếm, mang vẻ đẹp thanh tao, vương giả lập tức hiện lên trong tâm trí.
Không có một viên ngọc nào được coi là “đẹp nhất thế giới” một cách tuyệt đối. Sự tuyệt mỹ của một viên ngọc phụ thuộc vào cảm nhận và sở thích cá nhân. Tuy nhiên, những viên phỉ thúy xanh biếc (Imperial jade) thường có giá trị cao hơn trên thị trường. Điều này không chỉ bởi màu sắc đặc biệt của chúng mà còn vì yếu tố lịch sử. Vào thời nhà Thanh, Từ Hi Thái Hậu – một biểu tượng quyền lực và phong cách – đã vô cùng yêu thích Phỉ Thúy có sắc xanh lục tươi sáng. Kể từ đó, loại ngọc này được săn đón rộng rãi, từ triều đình cho đến các tầng lớp nhân dân.
Ngọc phỉ thúy được tìm thấy ở nhiều nơi trên thế giới như Mỹ, Nga, và Trung Quốc. Tuy nhiên, Myanmar mới là nguồn cung cấp chất ngọc được đánh giá cao nhất. Các mỏ ngọc lâu đời nhất nằm ở phía Bắc Myanmar, nơi các thương nhân người Hoa đã khai thác từ hàng nghìn năm trước.
Ngày nay, số lượng của những viên ngọc phỉ thúy tự nhiên là rất hiếm và có giá trị vô cùng đắt đỏ, nên theo quy ước mới, người ta gọi chung “ngọc bích jadeite” là “ngọc phỉ thúy”.
Đặc điểm nổi bật:
Màu sắc: Phỉ Thúy thường có màu xanh lục hoặc xanh pha tím.
Ý nghĩa phong thủy: Biểu trưng cho sự giàu sang, sức khỏe và thịnh vượng.
Nguồn gốc: Chủ yếu từ Myanmar.
Giá trị thương mại: cao nhất trong tất cả các loại ngọc cẩm thạch.
Bảng tóm tắt và phân biệt các loại ngọc
Đặc điểm | Ngọc nephrite | Ngọc jadeite | Ngọc phỉ thúy |
Độ cứng | 6.0 - 6.5 | 6.5 - 7.0 | 6.5 - 7.0 |
Cấu trúc | Dạng sợi | Tinh thể dạng hạt | Tinh thể dạng hạt |
Màu sắc phổ biến | Xanh rêu, trắng | Xanh lục, tím | Xanh lục, tím |
Nguồn gốc | Canada, Trung Quốc, New Zealand, Myanmar | Myanmar, Guatemala | Myanmar, Guatemala |
Giá trị | Thấp hơn jadeite | Cao đến rất cao màu sắc & chất lượng đồng nhất | Cao nhất nếu chất lượng & màu sắc đồng nhất |
Đầu tư ngọc bích chuẩn xác
Ngọc bích từ lâu đã trở thành biểu tượng của sự sang trọng và là một kênh đầu tư lâu dài cho giới thượng lưu. Trong số đó, ngọc bích jadeite – đặc biệt là ngọc phỉ thúy xanh và tím – luôn được xem là tài sản có giá trị liên thành tại châu Á. Sức hút của ngọc không chỉ nằm ở vẻ đẹp mà còn ở giá trị phong thủy và tâm linh. Người châu Á tin rằng ngọc là vật bảo hộ sức khỏe, mang lại tài lộc và bình an cho người sở hữu.
Giá trị của ngọc bích jadeite liên tục tăng cao qua thời gian. Trong các phiên đấu giá gần đây, ngọc phỉ thúy đã chứng minh sức hấp dẫn mạnh mẽ khi các nhà sưu tầm sẵn sàng chi hàng triệu USD để sở hữu những tác phẩm tinh xảo. Đây không chỉ là một loại đá quý mà còn là biểu tượng của địa vị và quyền lực trong xã hội.
Một câu ngạn ngữ Trung Hoa cổ từng nói: “Vàng có giá; ngọc thì vô giá.” Câu nói này phản ánh tầm quan trọng đặc biệt của ngọc trong văn hóa Trung Quốc. Không chỉ mang giá trị thẩm mỹ, ngọc phỉ thúy còn được coi là biểu tượng của sự thịnh vượng, trường tồn và may mắn. Trong nhiều thế kỷ, các gia đình hoàng tộc xem ngọc là biểu trưng của quyền uy và sự giàu có. Những món trang sức hoặc vật phẩm bằng ngọc phỉ thúy thường được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác như một báu vật gia truyền.
Vì vậy, để đầu tư ngọc bích một cách thông minh và hợp lý, ngoài việc trang bị các kiến thức về ngọc bích, điều quan trọng là ta phải xác định thật rõ mục đích đầu tư, kiểm tra chất lượng viên ngọc, cũng như lựa chọn những đơn vị bán ngọc uy tín.
Hiểu rõ mục đích đầu tư:
Trang sức cá nhân: chọn jadeite nếu bạn muốn sự cao cấp và giá trị lâu dài. Nephrite phù hợp với người tìm kiếm sự bền bỉ.
Phong thủy: ngọc phỉ thúy thường được ưa chuộng vì ý nghĩa tốt lành.
Đầu tư dài hạn: jadeite luôn là lựa chọn số một, đặc biệt là loại Imperial Green.
Kiểm tra chất lượng ngọc:
Chứng nhận: Chỉ mua ngọc có giấy chứng nhận từ các tổ chức uy tín.
Kiểm tra xử lý: Hãy chắc chắn rằng ngọc không bị xử lý hóa học, làm giả hoặc nhuộm màu.
Lựa chọn đơn vị kinh doanh uy tín:
Chỉ mua ngọc từ các thương hiệu uy tín, có chất lượng và chứng nhận đầy đủ.
Hãy yêu cầu kiểm định và tư vấn chuyên sâu trước khi quyết định.
Hiểu về thị trường:
Giá ngọc bích jadeite và phỉ thúy tăng mạnh trong những năm gần đây, đặc biệt tại thị trường Trung Quốc và Đông Nam Á.
Ngọc nephrite có giá ổn định và phù hợp hơn với ngân sách tầm trung.
Ngọc không chỉ là món trang sức quý giá mà còn là biểu tượng của phong thủy và văn hóa. Việc phân biệt rõ ràng các loại ngọc như jadeite, nephrite, phỉ thúy hay cẩm thạch là yếu tố quyết định trong việc đầu tư và sử dụng. Hãy luôn tìm hiểu kỹ lưỡng và lựa chọn đơn vị cung cấp uy tín để đảm bảo giá trị cho khoản đầu tư của bạn.
Lucky Qi