Ngọc bích jadeite, một loại đá quý đặc trưng bởi vẻ đẹp tự nhiên và vĩnh cữu, tồn tại trong nhiều gam màu đa dạng như xanh lục, tím oải hương, cam, đỏ và trắng. Do mức độ quý hiếm và giá trị kinh tế cao, trên thị trường hiện nay, ngọc bích thường được làm giả hoặc xử lý nhằm tăng cường màu sắc và độ trong suốt thông qua các phương pháp khác nhau để nâng cao giá trị đối với các loại ngọc có phẩm chất thấp, nhiều khiếm khuyết.
Trong bài viết dưới đây, Lucky Qi sẽ cung cấp hướng dẫn chi tiết cách phân biệt ngọc bích jadeite thiên nhiên thật. Đây là kỹ năng rất quan trọng khi bước vào thế giới sưu tầm ngọc bích, hoặc chỉ đơn giản là bạn cần biết chắc chắn rằng, số tiền mình đã bỏ ra tương xứng với giá trị sản phẩm mang lại.
Tổng quát nhất, dựa trên mức độ xử lý, ngọc bích jadeite được phân loại thành ba cấp độ phổ biến là: A, B, và C. Trong đó:
Ngọc loại A: Ngọc không qua bất kỳ hình thức xử lý nhân tạo nào để tăng cường vẻ ngoài hoặc độ bền, ngoại trừ đánh bóng bề mặt. Ngọc jadeite loại A có màu xanh lục trong gần như phát sáng được gọi là “ngọc hoàng gia” (imperial jade) và có giá trị cao nhất.
Ngọc loại B: Ngọc hơi bị ố có thể được tẩy trắng hoặc xử lý axit để loại bỏ tạp chất, cải thiện màu sắc và độ trong suốt. Vì kết cấu của ngọc bị hư hại trong quá trình này, các khe hở được lấp đầy bằng nhựa polymer trong suốt. Quang phổ hồng ngoại có thể phát hiện sự hiện diện của polymer.
Ngọc loại C: Ngọc bị tẩy trắng hoặc nhuộm màu để cải thiện màu sắc xanh lục, tím, vàng hoặc đỏ. Nếu nhuộm không đúng cách, đá có thể chuyển sang màu nâu xỉn. Ngọc loại C cũng dễ phai màu theo thời gian nếu tiếp xúc với ánh sáng mạnh, nhiệt cơ thể hoặc chất tẩy rửa gia dụng.
Trước khi đi vào bài viết chi tiết, Lucky Qi xin chia sẻ một số phương pháp kiểm tra ngọc bích jadeite thiên nhiên thật, ở cấp độ sơ lược và nhanh chóng nhất:
Quan sát màu sắc và kết cấu: Kiểm tra sự đồng đều về màu sắc, độ bóng và bề mặt mịn màng của viên đá.
Thử nghiệm tại nhà: Sử dụng các cách đơn giản như chiếu ánh sáng, kiểm tra độ dẫn nhiệt hoặc tác động bằng kim loại để đánh giá tính chất của ngọc.
Tham vấn chuyên gia: Để có kết quả chính xác nhất, hãy mang viên đá đến các chuyên gia kim hoàn có kinh nghiệm để được kiểm định và xác nhận.
Sau khi đã thực hiện những bước đánh giá sơ bộ, nếu vẫn chưa yên tâm, bạn có thể thực hiện thêm những bước kiểm tra chi tiết theo các phương pháp sau đây.
Phương pháp 1: Kiểm tra màu sắc và kết cấu
Bước 1: Đánh giá độ nhẵn và màu sắc dưới ánh sáng tự nhiên
Một trong những cách hiệu quả để kiểm tra chất lượng ngọc bích là quan sát màu sắc và cấu trúc của viên đá dưới ánh sáng tự nhiên. Khi mang viên ngọc ra ánh nắng, hãy lưu ý xem màu sắc của nó có thay đổi theo góc nhìn hay không. Ngọc bích thật thường sở hữu hiệu ứng quang học đặc biệt gọi là pleochroism, cho phép viên đá phản chiếu ánh sáng ở các bước sóng khác nhau tùy thuộc vào hướng của tia sáng. Hiệu ứng này tạo ra những màu sắc lung linh, rực rỡ mà ngọc bích giả không thể tái hiện, vì các viên ngọc giả thường có màu sắc đơn điệu và không biến đổi.
Ngoài ra, bạn nên xem xét độ trong suốt của viên ngọc. Ngọc bích thật thường có một lớp vỏ mờ đục bao quanh lõi trong suốt, hình thành từ các khoáng chất tự nhiên kết tinh trong các khe nứt của đá mẹ. Trong khi đó, ngọc bích giả thường thiếu lớp vỏ này hoặc có lớp vỏ không đồng đều. Để kiểm tra chi tiết, bạn có thể sử dụng kính lúp để quan sát kỹ cấu trúc lớp vỏ và lõi của viên ngọc.
Bước 2: Quan sát màu sắc và sự phản chiếu ánh sáng
Màu sắc là yếu tố quan trọng giúp phân biệt ngọc bích thật và giả. Ngọc bích thật thường có màu sắc đa dạng, phong phú với những biến thể tự nhiên độc đáo, tạo nên sức hút đặc biệt. Ngược lại, ngọc bích giả thường mang màu sắc đơn điệu, nhàm chán và đồng nhất. Khi quan sát dưới các góc ánh sáng khác nhau, ngọc bích thật sẽ tạo ra hiệu ứng phản chiếu ánh sáng tinh tế, trong khi ngọc giả không có khả năng thay đổi màu sắc khi thay đổi góc nhìn.
Bước 3: Quan sát khuyết điểm trên bề mặt để nhận biết ngọc bích thật hay giả
Một phương pháp hữu ích để phân biệt ngọc bích thật và giả là kiểm tra các khuyết điểm tự nhiên trên bề mặt viên đá. Ngọc bích tự nhiên thường mang những dấu hiệu không hoàn hảo như:
Hình dạng không đối xứng: Một số viên có đường viền hơi lệch lạc hoặc không đồng đều.
Bề mặt có lỗ nhỏ hoặc vết lõm: Đây là kết quả của quá trình hình thành tự nhiên.
Các vết xước nhỏ: Những dấu hiệu này có thể vẫn tồn tại dù viên ngọc đã được đánh bóng kỹ lưỡng.
Khi kiểm tra viên ngọc, nếu bề mặt của nó hoàn hảo đến mức không có bất kỳ khuyết điểm nào, đó có thể là dấu hiệu của ngọc bích giả hoặc đã qua xử lý quá mức. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng tiêu chí này không hoàn toàn áp dụng cho các món trang sức cao cấp. Ngọc bích chất lượng cao nhất, đặc biệt trong các sản phẩm được chế tác công phu, có thể không xuất hiện khuyết điểm nhờ quá trình xử lý và mài cắt tinh xảo.
Phương pháp 2: Sử dụng các cách kiểm tra vật lý
Bước 1: Kiểm tra khối lượng qua cảm giác cầm nắm
Ngọc bích jadeite tự nhiên có mật độ và khối lượng riêng cao, khiến nó nặng hơn so với nhiều loại đá khác cùng kích thước. Một cách đơn giản để kiểm tra là ném viên đá nhẹ nhàng lên cao và bắt lại bằng tay, cảm nhận trọng lượng của nó. Bạn cũng có thể so sánh với các loại đá khác để nhận biết sự khác biệt. Tuy phương pháp này không mang tính chính xác tuyệt đối, nhưng nó vẫn là cách phổ biến mà nhiều chuyên gia sử dụng để đánh giá ban đầu về chất lượng của một viên ngọc.
Bước 2: Thử nghiệm độ mát trên da
Ngọc bích jadeite thật có khả năng giữ nhiệt rất thấp và không bị ảnh hưởng nhanh bởi nhiệt độ môi trường. Đặt viên đá lên vùng da nhạy cảm như má hoặc cổ, bạn sẽ cảm nhận được sự mát lạnh đặc trưng. Thậm chí, sau khi giữ trên da một thời gian, viên ngọc bích thật vẫn duy trì được độ mát lạnh của nó. Ngược lại, ngọc bích giả thường nóng lên nhanh chóng do khả năng dẫn nhiệt kém hơn.
Bước 3: Kiểm tra khả năng giữ nhiệt
Để thực hiện, hãy chuẩn bị viên đá trong trạng thái lạnh, ví dụ như để trong tủ lạnh hoặc ngoài trời vào mùa đông. Đặt viên đá vào lòng bàn tay, nắm chặt khoảng 1-2 phút để truyền nhiệt từ tay sang đá. Nếu sau khi kiểm tra, viên đá vẫn duy trì độ mát, đó là ngọc bích thật. Nếu viên đá ấm lên nhanh chóng, khả năng cao nó là ngọc bích jadeite giả.
Lý do nằm ở cấu trúc tinh thể độc đáo của ngọc bích thật giúp nó giữ nhiệt độ ổn định, khác hẳn so với các loại đá nhân tạo, với khả năng giữ nhiệt kém.
Bước 4: Thử độ cứng bằng cách gõ lên kính
Ngọc bích jadeite thật có độ cứng cao, thường ở mức 6.5-7 trên thang Mohs, nên có thể làm xước bề mặt kính thông thường. Để kiểm tra, nhẹ nhàng gõ viên đá vào một tấm kính không quan trọng. Nếu ngọc bích là thật, nó sẽ để lại vết xước nhỏ trên kính. Ngược lại, ngọc bích giả có thể không làm xước kính hoặc thậm chí bị nứt vỡ khi gõ mạnh.
Lưu ý: Chỉ nên thử nghiệm trên kính không quan trọng hoặc đã hỏng để tránh gây hư hại không cần thiết.
Ngoài ngọc bích, các loại đá quý khác như kim cương, ruby, sapphire cũng có khả năng làm xước kính nhờ độ cứng vượt trội. Tuy nhiên, để phân biệt chúng, bạn cần dựa vào màu sắc, độ trong suốt và các đặc điểm khác.
Bước 5: Kiểm tra độ bền bằng vật sắc nhọn
Ngọc bích jadeite tự nhiên rất cứng và khó bị cào xước bởi các vật thông thường. Dùng móng tay hoặc một vật sắc nhọn như dao, kéo thử cào nhẹ lên bề mặt viên đá tại một góc khuất.
Nếu bề mặt bị trầy xước, rất có thể đó là ngọc bích giả hoặc một loại đá mềm hơn.
Với độ cứng ở mức 7 trên thang Mohs, ngọc bích chỉ có thể bị ảnh hưởng bởi những vật có độ cứng cao hơn, như kim cương (10) hoặc topaz (8).
Phép thử bổ sung: Dùng kim ghim kim loại lạnh chạm vào bề mặt viên đá. Nếu viên đá là ngọc bích thật, kim ghim sẽ cảm thấy ấm hơn đá do ngọc bích có khả năng dẫn nhiệt tốt. Ngược lại, nếu kim ghim cảm thấy lạnh bằng hoặc hơn bề mặt đá, đó có thể là ngọc bích giả.
Phần 3: Mang ngọc bích đến kiểm định bởi chuyên gia hoặc tổ chức uy tín
Bước 1: Nhờ thợ kim hoàn kiểm tra
Để xác định viên ngọc bích bạn đang sở hữu có phải là hàng thật hay không, việc đầu tiên và quan trọng nhất là mang nó đến thợ kim hoàn chuyên nghiệp. Thợ kim hoàn có kinh nghiệm và chuyên môn trong việc phân biệt ngọc bích thật và giả bằng các công cụ chuyên dụng như kính hiển vi, kính lúp hoặc các thiết bị quang phổ.
Phân tích chi tiết: Thợ kim hoàn sẽ xem xét các đặc điểm tự nhiên của ngọc bích, bao gồm kết cấu tinh thể, độ trong, màu sắc và các dấu hiệu thường gặp trên ngọc bích tự nhiên. Họ cũng có thể phát hiện những bất thường hoặc dấu hiệu nhân tạo trong viên đá.
Đánh giá giá trị: Sau khi kiểm tra, họ sẽ cung cấp thông tin về chất lượng, màu sắc, kích thước, và giá trị của viên ngọc bích.
Bạn có thể tham khảo ý kiến từ nhiều thợ kim hoàn khác nhau để đảm bảo tính chính xác. Điều này đặc biệt cần thiết nếu viên ngọc của bạn có giá trị lớn. Tuy nhiên, tự kiểm tra tại nhà mà không có kiến thức chuyên môn và thiết bị phù hợp có thể dẫn đến kết luận sai lệch hoặc gây tổn hại cho viên đá.
Bước 2: Kiểm tra tỷ trọng
Phương pháp kiểm tra tỷ trọng là một kỹ thuật khoa học, chính xác thường được sử dụng bởi các thợ kim hoàn và tổ chức kiểm định. Phương pháp này dựa trên việc đo lường khối lượng và thể tích viên ngọc bích, sau đó so sánh tỷ trọng của viên đá với bảng tiêu chuẩn của ngọc bích tự nhiên.
Quy trình:
Đo khối lượng: Viên ngọc bích được cân bằng một cân điện tử chính xác.
Đo thể tích: Dùng phương pháp dịch chuyển nước để xác định thể tích viên đá.
Tính tỷ trọng: Chia khối lượng cho thể tích để ra giá trị tỷ trọng.
Nếu tỷ trọng của viên đá nằm trong khoảng tiêu chuẩn (thường từ 2.90 đến 3.02 g/cm³ đối với ngọc bích), có thể kết luận viên ngọc là thật. Ngược lại, tỷ trọng khác biệt có thể là dấu hiệu của ngọc giả hoặc các loại đá khác.
Lưu ý: Hãy trao đổi với thợ kim hoàn về quy trình, thiết bị sử dụng và yêu cầu được quan sát trực tiếp để đảm bảo tính minh bạch và an toàn cho viên ngọc.
Bước 3: Nhờ thợ kim hoàn định giá
Giá trị của ngọc bích phụ thuộc vào nhiều yếu tố như màu sắc, độ trong suốt, kích thước, hình dạng, mức độ khuyết tật và kỹ thuật chế tác. Thợ kim hoàn sẽ xem xét cẩn thận các yếu tố này để cung cấp một mức giá ước tính.
Các yếu tố ảnh hưởng đến giá trị:
Màu sắc: Ngọc bích xanh lá có giá trị cao nhất, đặc biệt khi màu sắc đồng đều và không có tông xám hoặc vàng.
Độ trong suốt: Viên ngọc càng trong, không có tạp chất, thì giá trị càng cao.
Kích thước và hình dạng: Ngọc bích jadeite lớn hoặc được cắt gọt khéo léo sẽ có giá trị cao hơn.
Tự nhiên hay nhân tạo: Ngọc bích jadeite tự nhiên, đặc biệt là những viên có xuất xứ từ Myanmar hoặc Canada, luôn có giá trị vượt trội so với ngọc nhân tạo.
Ngoài ra, thợ kim hoàn sẽ cung cấp thông tin về xu hướng thị trường hiện tại, giúp bạn hiểu rõ giá trị thực tế và tiềm năng tăng giá của viên ngọc theo thời gian, đặc biệt nếu đó là ngọc bích quý hiếm.
Lưu ý: Sự định giá của thợ kim hoàn chỉ mang tính tham khảo. Để có cái nhìn tổng quan và chính xác hơn, bạn nên tham khảo ý kiến từ nhiều chuyên gia và tìm hiểu thêm về thị trường ngọc bích.
Bài viết trên đây là toàn bộ các phương pháp phân biệt ngọc bích jadeite tự nhiên mà Lucky Qi mong muốn gửi đến quý khách hàng. Việc nắm vững các phương pháp phân biệt này, dù là đối với người mới bước chân vào thế giới ngọc bích, hoặc kể cả những nhà sưu tầm lâu năm, đều rất cần thiết. Đây chính là nền tảng để quý khách có thể chọn mua được đúng sản phẩm ngọc bích jadeite theo nhu cầu và mong muốn của mình, và đặc biệt là sẽ luôn biết rằng, số tiền đã bỏ ra tương xứng với giá trị sản phẩm nhận được, phòng tránh và giảm thiểu khả năng bị lừa bởi những cá nhân - tổ chức thiếu uy tín.
Chúc quý khách luôn sẽ luôn chọn được vật phẩm ngọc bích jadeite phù hợp với mong muốn của mình và có nhiều niềm cảm hứng, sự thích thú, niềm đam mê trong hành trình sưu tầm loại đá quyến rũ này.
Nguồn tham khảo: WikiHow.
Tổng hợp & biên tập: Lucky Qi.